هومن مهرابیان_ ماه محرّم اولین ماه سال قمری بوده بطوری که مسلمانان این ماه را از جمله ماه های حرام به شمار آورده و در این روز امام حسین با ۷۲ تن از یاران خود وارد دشت کربلا شده و با لشکریان یزید رو به رو می شوند که پس از جنگ سرانجام امام حسین ـ رضی الله عنه ـ به همراه تمام یارانشان به شهادت می رسند.
عاشورا؛ روز تکریم انبیاء
در ماه محرم روز دهم ماه عاشورا نامگذاری گردیده که از ریشه عشر به معنای ده می باشد
علت نام گذاری روز دهم به عاشورا اینطور گفته شده که ده نفر از پیامبران با ده کرامت در این روز مورد تکریم الهی قرار گرفتند.
در فرهنگ شیعیان ، به خاطر شهادت امام حسین(ع) در این روز، عظیم ترین روز سوگواری و ماتم به حساب می آید، زیرا بزرگترین فاجعه و ستم در مورد خاندان پیامبر انجام گرفته است؛ از این رو امام صادق(ع) فرمود: “و أمّا یوم عاشورا فیوم أصیب فیه الحسین(ع) ضریعاً بین أصحابه و أصحابه حوله صرعی عراه؛ عاشورا روزی است که حسین(ع) میان یارانش کشته شد و بر زمین افتاد. یاران او نیز پیرامون او به خاک افتاده و عریان بودند”.
شیعیان امام حسین(ع) در ایام محرم، به ویژه روز عاشورا عزاداری نموده و یاد و خاطره آن روز را زنده نگه داشته اند، از این رو این روز به نام عاشورای حسینی شهرت یافت. البته امویان بعد از شهادت امام حسین (ع) در این روز شادی می کردند. از این رو در زیارت عاشورا آمده است: “اللّهم هذا یوم تبرّکت به بنو امیّه وابن آکله الاکباد”
تعریف تاسوعا:
روز نهم محرم را، «تاسوعا» گویند. «تاسوعا» از ریشه «تسع» به معنای نُه و نهم می‌باشد.
ولی شهرت این روز به دلیل وقایعی است که در روز نهم، از ماه محرم سال ۶۱ هجری قمری، در سرزمین کربلا روی داد
در فرهنگ غنی شیعیان ؛ روز نهم محرم روزی است که امام حسین(ع) و یارانش در محاصره نیرهای کوفه قرار گرفتند.
تاسوعا از روزهای مهم برای شیعیان در ارتباط با واقعه کربلا در سال ۶۱ هجری قمری است.
روزی بسیار خاص که آب را به روی اهل بیت بستند، و عصر آن روز عمر بن سعد با دستوری که از ابن زیاد دریافت کرد، آماده جنگ با حسین(ع) شد.
اما به دستور امام(ع) آن شب را مهلت خواستند، تا به عبادت و راز و نیاز بپردازند.
این روز به دلیل این که بر اهل بیت سخت گذشت و شاید یکی از روزهای بسیار سخت و مصیبت بر خاندان پیامبر بود، تاسوعای حسینی نام گرفت.
مردم این روز را متعلق به علمدار کربلا حضرت اباالفضل العباس می‌دانند و مانند روز عاشورا بزرگ داشته و به ذکر فضائل و نوحه و عزاداری می‌پردازند.
در نهم محرم چندین رویداد رخ داده است، از جمله ورود شمر به کربلا، دستور آغاز جنگ از طرف عمر بن سعد، فرستادن امان‌نامه برای فرزندان ام البنین و مهلت خواستن امام حسین (علیه‌السلام) از دشمن برای خواندن نماز، تلاوت قرآن و عبادت در شب عاشورا، را می‌توان نام برد.
امام صادق(ع) فرمود: “تاسوعا روزی است که حسین(ع) و اصحاب او در کربلا محاصره شدند و سپاه شامیان بر ضد آنان گرد آمد و ابن زیاد و عمر سعد از فراهم آمدن آن همه سوار خوشحال شدند و آن روز، حسین(ع) و یارانش را ناتوان شمردند و یقین کردند دیگر برای او یاوری نخواهد آمد و عراقیان او را پشتیبانی نخواهند کرد.
آداب و رسوم تاسوعا و عاشورا در فرهنگ ایرانی:
با فرا رسیدن ماه محرم ؛ شاهد عزادار شدن تمام خانه ها و کوچه‌ها و شهرها. می باشیم ؛ انگار در این ماتم بزرگ همه صاحب‌عزایند؛ ماتمی که هر منطقه از کشور اسلامی ما؛ آن را به آداب و رسوم و سنت خود ابراز می‌کند.
این سوگواری‌های عاشقانه که برخی از آنها بعد از گذشت قرن‌ها به دست ما رسیده‌اند، بخشی از تاریخ ما ایرانی‌های دوستدار اهل بیت به شهیدان زنده‌ی کربلا هستند.
و آنقدر این شهادت برای ایرانی ها حائز اهمیت است به طوری که فعالیت هایی همچون کار کردن و اشتغال و برخی فعالیت های مفرح اجتماعی و فرهنگی در روزهای تاسوعا و عاشورا منع شده است و شایسته نیست انسان در چنین روزی برای زندگی دنیوی ذخیره ای تهیه نموده یا شادی کند , بلکه بسیار به جا است در تکایا و مساجد و مجالس عزا شرکت کرده و برای امام و خاندانش گریه نموده و حالت حزن و اندوه بگیرد.
با وجود آنکه یک هزار سال از مصیبت امام حسین (ع) و یاران وفادارش، می‌گذرد اما هنوز شیعیان و مسلمانان جهان عزادار این واقعه هستند که جوانمردانه برای دفاع از دین و اسلام جان دادند، هر چه می‌گذرد فرهنگ عاشورا گسترده‌تر می‌شود و آیین‌های عزاداری در ایران و جهان باشکوه و عظمت بیشتری برگزار می‌شود، در طول تاریخ نیز سنت‌ها و مراسمات خاصی در ایران برگزار می‌شده است که نسل به نسل و سینه‌به‌سینه نقل و به امروزه نیز در جریان است.
سنت ایام محرم در شهرهای مختلف:
ازجمله این سنت‌ها، نخل گردانی، طبق کشی، طشت گذاری، دسته‌های شاخسی واخسی، گِل مالی، رقص دجله، چهل‌منبر و… تنها مشتی از خروارها جلوه‌ها و مراسم‌های عزاداری است که مردم شهرهای مختلف ایران در این روزها و شب‌های عزای سید و سالار شهیدان انجام می‌دهند با نگاهی به تاریخ ایران درمی‌یابیم که آیین‌هایی چون نخل گردانی و حمل تابوت‌های تمثیلی شهدای کربلا در شهر، در زمان آل‌بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز ساختن تکیه دولت توسط ناصرالدین‌شاه موجب رونق گرفتن تعزیه شد.
محل دقیق گودال قتلگاه در بخش جنوب شرقی حرم امام حسین (ع) در قسمت پایانی سمت چپ رواق جنوب غربی، در امتداد آرامگاه حبیب بن مظاهر قرار دارد.
