تابوی ایدز در ایران، تلاش برای ناشناخته ماندن، رنج مضاعفی که بیماران مبتلا به ایدزی که به صورت ناخواسته به اچ.آی.وی مبتلا شده‌اند، عدم شناسایی درصد بالای مبتلایان و بسیاری دیگر، از جمله مواردی‌ست که در مورد افراد مبتلا به بیماری ایدز در جامعه مطرح شده و اهمیت پیشگیری از آن به یکی از معضلات اجتماعی در سطح جهان تبدیل شده است.
سال ۱۹۸۱ بود که بیماری ایدز که در حال حاضر جان ۲۰ میلیون نفر را در جهان گرفته، در بین انسان‌ها شناخته شد. کشورهایی نظیر سوازیلند، بوتسوانا، لسوتو، آفریقای جنوبی، زیمبابوه و بسیاری دیگر از کشورهای قاره آفریقا، از مبتلایان اصلی به بیماری ایدز در دنیا هستند.
خطرناکی این بیماری خاموش بر کسی پوشیده نیست و نمی‌توان از کنار آن به راحتی گذشت اما این نکته حائز اهمیت است که افراد در مرحله ورود ویروس HIV و در صورت مطلع بودن و با روش های کنترلی، می‌توانند از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند. مبتلایانی که فکرش را هم نمی‌کردند که به این بیماری مبتلا شوند و باید علاوه بر مشکلات آن بیماری، با انگی که در جامعه نسبت به این افراد وجود دارد، مواجه شوند.
این سندرم نقص ایمنی اکتسابی نباید به تابویی خطرناک در جامعه تبدیل گردد تا افراد مبتلا به آن نتوانند آن را مدیریت کرده و به درمان این بیماری بپردازند. بر اساس آمارهای وزارت بهداشت، این بیماری در ایران جان بیش از ۲۰ هزار نفر را گرفته است اما بدنامی بیماری ایدز باعث پایمال شدن حقوق اجتماعی بیماران مبتلا به آن شده است.
گفتگوی شرق نگار با زهرا حاجی‌زاده، دکترای جامعه شناسی و مدیرعامل انجمن احیاء ارزش‌ها، در خصوص این بیماری و پاسخ به سوالات تخصصی و مسائلی که پیرامون این افراد وجود دارد را خواهید خواند:
اثرات مخرب جداسازی افرادی که به اچ آی وی هستند، چیست؟
زمانی که جداسازی اتفاق می‌افتد، انگ بیرونی به این افراد زده می‌شود. در زمان‌های بسیار در عصر برده‌داری، افرادی که برده‌های خودشان را انتخاب می‌کردند، داغ و نشانی را به دلیل فاصله گرفتن افراد دیگر از بردگان خود، به آن‌ها می‌چسباندند و درواقع این انگ و استیگما در آن زمان پدید آمده است.
در خصوص افراد مبتلا به اچ آی وی نیز این انگ، حس ترد شدگی و انزوا را برای آن‌ها به وجود می‌آورد، به عنوان مثال می‌توان به راه‌اندازی باشگاه ورزشی مختص به افراد مبتلا به اچ آی وی اشاره کرد. این جداسازی باعث ایجاد حس مسئله داشتن و بزرگ‌نمایی در افراد می‌شود و به جای حمایت از این افراد، ترد شدگی را رواج خواهد داد.
این انزوا، آسیب‌های بسیاری را به دنبال خواهد داشت. از اثرات دیگر جداسازی می‌توان به انزوای اجتماعی، انزوا در میان خانواده و دیگر مسائل اشاره کرد. در این مرحله فرد نمی‌تواند عزت نفس خود را بازیابد و دچار افسردگی نیز خواهد شد و در مواقعی اقدام به خودکشی خواهد کرد. بازتکرار انگ‌های درونی و گناهکار قلمداد کردن خود و دیگر اثرات مخرب، به گونه‌های مختلف اجتماعی، روانی، فرهنگی و فردی اتفاق می‌افتد.
تابوی ایدز در ایران
اصلاحات قانون حمایت از کودکان مبتلا به اچ آی وی، چیست؟
بهترین راه حمایت از بیماران مبتلا به ایدز در جامعه، قانون و تغییر نگرش افراد نسبت به این بیماری‌ست. اصلاحات قانونی در خصوص حمایت از کودکان مبتلا به اچ آی وی تاحدودی صورت گرفته و شعار سال ۲۰۲۵ مبنی بر حمایت از حقوق مبتلایان نیز اتفاق افتاده است اما در خصوص تحصیل کودکان مبتلا به این بیماری، نیاز اساسی به اصلاحات در این قانون وجود خواهد داشت.
اقدامات پیشگیرانه فرهنگی در خصوص ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، چیست؟
باتوجه به آمارهای بدست آمده از مراجعین در مرکز احیاء ارزش‌ها، تنها راهی که بتواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند، ارائه آموزش‌های موثر و فرهنگ‌سازی در این خصوص در جامعه‌های گسترده‌تر قانونی که مرجع اصلی ارائه آموزش در این حوزه هستند، که از جمله آن‌ها می‌توان به تبلیغات گسترده در صدا و سیما، وزارت بهداشت و مراکز بهداشت زیرمجموعه این نهاد اشاره کرد، خواهد بود.
همچنین، آموزش‌ها باید به صورت متمرکز و از سنین پایین ارائه شود و بنابر آمار به دست آمده، این نوع روش‌ها به مراتب پیشگیرانه‌تر از روش‌های دیگر خواهد بود.
اقدامات دولتی در خصوص آگاهی‌رسانی جهت پیشگیری از این بیماری‌ها را بیان کنید؟
در خصوص اقدمات دولیت و در صورت امکان، آموزش‌ها در شبکه‌های مختلف تلویزیونی و رادیویی در زمان مناسب صورت گیرد تا بازدهی آن نیز افزایش یابد. این نوع آموزش‌ها می‌تواند به گونه‌های مختلف از جمله تولید فیلم و سریال‌های آموزنده، انجام گردد.
می‌توان به موضوع فیلم سینمایی پشت دیوار سکوت که با الگوی احیا، تولید شده و موضوع و دغدغه فردی است که به اچ آی وی مبتلا است را نشان داده و کمک فراوانی به فرد بیمار و مددکاران این حوزه کرده است.
اقدامات ترویجی در خصوص انجام مسئولیت‌های اجتماعی در جامعه، چیست؟
دولت با ارائه دستورالعمل‌هایی می‌تواند رویکرد نوین اچ آی وی را در بین منابع انسانی سازمان‌ها، شرکت‌ها و نهادهای خود گسترش داده و اعمال نماید و این بخش‌ها را موظف به ارائه آموزش‌های مستمر کند. آموزش‌های مختلفی در سازمان‌ها انجام می‌شود، این نوع آموزش‌ها نیز می‌تواند به عنوان آموزش اصلی در برنامه این سازمان‌ها قرار گیرد. لازم به دکر است، این انجمن آموزش رویکرد نوین اچ آی وی را نیز به صورت رایگان انجام می‌دهد.
از جمله ارائه این آموزش‌ها می‌توان به مراکز دانشگاهی، شهرداری، اداره پست جمهوری اسلامی ایران و بسیاری دیگر از مراکز دولتی و غیردولتی اشاره کرد. با ارائه این آموزش‌ها، مراجعات علی‌الخصوص در بین دانشجویان، افزایش یافته و آگاهی مناسبت‌تری در جامعه نسبت به این بیماری به وجود خواهد آمد.
برخی افراد هیچگونه اطلاعاتی در خصوص این بیماری ندارند و این در صورتی‌ست که افراد با کمک و فراگیری آموزش‌های مناسب، توانسته‌اند از خود و اطرافیان در مقابل این بیماری مراقبت کنند.
راهکارهای خود مراقبتی در مبتلایان به بیماری‌های واگیردار، چیست؟
مهمترین عامل در حفاظت افراد از خود و اطرافیان که نقش اساسی در سلامت آن‌ها ایفا می‌کند، آگاهی داشتن از این بیماری و شناخت راه‌های انتقال آن خواهد بود. نکته مهم این است که افراد جهت بررسی و آزمایشات تخصصی بیماری اچ آی وی، به مراکز ذیربط و قانونی این بیماری مراجعه نمایند.
نقش اعتیاد در ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، چیست؟
اعتیاد عامل ابتلای بسیاری از بیماری‌هاست و یکی از راه‌های مهم در ابتلای افراد به اچ آی وی نیز است. سرنگ آلوده و افرادی که از سرنگ‌های مشترک برای تزریق استفاده می‌کنند، قطعا عامل موثری در انتقال اچ آی وی و هپاتیت به فرد دیگر خواهند بود. اعتیاد به مصرف مشروبات الکلی، سیگار و قلیان نیز در انتقال اچ پی وی نقش مهمی ایفا می‌کند.
